Εθνικό Ντεφιλέ – Κριτική

Το 2121, τα έθνη – κράτη έχουν αντικατασταθεί από μια παγκόσμια ψηφιακή κοινότητα. Όμως στα κοινωνικά μέσα έχει αναδυθεί μια τάση εθνο – νοσταλγίας. Σε αυτή την νοσταλγική διάθεση, οργανώνεται ένα ντεφιλέ μόδας αφιερωμένο στην “φουστανέλα”, την εθνική ενδυμασία της Ελλάδας. Πώς, ποιος, πού, πότε και γιατί έγινε το επίσημο εθνικό ένδυμα και μετέπειτα σύμβολο; Τι είπαν επιφανείς Έλληνες και Αλλοδαποί για την φουστανέλα; Ποιες κυρίες την προτίμησαν στην αμφίεση τους; Ποιοι κύριοι την απέβαλαν προτιμώντας τα “φράγκικα”; Εσείς όταν φοράτε φουστανέλα πόσο Έλληνας νιώθετε; Η φουστανέλα κάνει τον Έλληνα ή ο Έλληνας την φουστανέλα;

Στην Πειραιώς 260, αίθουσα Δ, έχει στηθεί μια μεγάλη πασαρέλα. Οι παρουσιαστές του ντεφιλέ Γιώργος Κριθάρας και Φωτεινή Παπαχριστοπούλου, σαν σε μια άλλη Eurovision, σχολιάζουν και ρωτούν το κοινό από το 1 ως το 10 πόσο Έλληνες αισθανόμαστε. Οι βιντεοσκοπημένες απαντήσεις παίζουν ώσπου να ξεκινήσει η παράσταση. Το ντεφιλέ ξεκινά και  οι Θέμης Θεοχάρογλου, Ντέμπορα Οντόγκ, Αινείας Τσαμάτης, Γιλμάζ Χουσμέν και Hossain Amiri  μας διηγούνται με κάθε μοντέλο που φορούν την πολυεδρική  και πολύπαθη ιστορία της φουστανέλας μέχρι να γίνει “μίνι” και να την φορούν στην Ευζωνική Φρουρά. Ο Κωνσταντίνος Ζαμάνης εμπνέεται και δημιουργεί τα εξαιρετικά κοστούμια της παράστασης – ντεφιλέ,με αφορμή την στολή του Όθωνα, της Αμαλίας, το φράκο του Κοραή, τα φράγκικα του Καποδίστρια, την Σουλιώτική ενδυμασία του Λόρδου Βύρωνα, τον επιβλητικό ντουλαμά, αλλά και την λερή φουστανέλα των Κλεφτών. Οι δημιουργίες του παρελαύνουν μπροστά στα μάτια μας υπό τους ήχους μιας ζωντανής ορχήστρας  (Βαγγέλης Στεφανόπουλος πλήκτρα, Γιώργος Δούσος φλάουτο, κλαρίνο) που ερμηνεύει την πρωτότυπη μουσική του Jan Van de Engel. 

Ο θίασος της παράστασης εκπροσωπεί την διαχρονική πολυπολιτισμική σύνθεση του πληθυσμού του Ελλαδικού χώρου, εκπροσωπώντας τόσο γλωσσικά όσο και με την βιωματική του μαρτυρία το πολύβουο σινάφι που εργάζεται, ζει και δημιουργεί στην περίφημη Χερσόνησο του Αίμου, τα Βαλκάνια, το σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης. Κι εδώ είναι το παράδοξο: γιατί ένα σταυροδρόμι να ανήκει κάπου; Γιατί να έχει ένα ρούχο, μια γλώσσα, μια θρησκεία; Γιατί να μην ευδοκιμούν όλα σε ένα σταυροδρόμι; Ένα δημιουργικό καζάνι που κοχλάζει έμπνευση για όποιον το διασχίζει. Όμως το Έθνος είναι αμείλικτο, απαιτεί ομοιομορφία, κοινοτοπία, κάτι σαν το “κακό” όπως το αποδόμησε εύγλωττα η Χάνα Άρεντ. Εδώ οφείλω να ομολογήσω ότι τα κείμενα που “παρελαύνουν” από το ντεφιλέ του Παντελή Φλατσούση, είναι ενδεικτικά της πολύπαθης ανάγκης να αποτελέσουμε οι κάτοικοι αυτής της περιοχής ένα ιδιότυπο πείραμα σε μια προσπάθεια “να γίνουμε σαν τα μούτρα” κάποιου που δεν υπάρχει. Γιατί μην γελιόμαστε η κατασκευή του έθνους-κράτους είναι σαν να φτιάχνεις παζλ από διαφορετικά κουτιά.

Οι ηθοποιοί της παράστασης έχουν δύσκολο έργο, καθώς ο ρόλος που καλούνται να ερμηνεύσουν διακρίνεται σε τρία βασικά επίπεδα: αρχικά είναι το μοντέλο πασαρέλας, εν συνεχεία είναι τα αυθεντικά κείμενα από την επανάσταση του 1821 έως την δεκαετία του 1930 - ένας ενδιαφέρων δραματικά μονόλογος σαν πάγωμα της σκηνικής δράσης, ένα θεατρικό μοντάζ ενός εμβόλιμου πλάνου. Το τρίτο μέρος του ρόλου είναι η βιωματική του σύλληψη που στηρίζεται στην προσωπικότητα, την ταυτότητα του κάθε ηθοποιού κι αυτό είναι το πλέον ενδιαφέρον.  Τα τρία επίπεδα: ένδυμα – κείμενο – ηθοποιός δεν έχουν μια στιβαρή γέφυρα να τα ενώνει, ενδεχομένως αυτό είναι και μια προβολή της σύγχρονης πραγματικότητας: είναι το ένδυμα που φοράς ή σε φορά, είναι ο λόγος που εκφέρεις ή ο λόγος με τον οποίο εκφράζεσαι, τι είναι 'εθνικό' 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821; Τι ήθελαν πράγματι οι κάτοικοι του  σημερινού Ελλαδικού χώρου όταν επαναστάτησαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Αυτό που διδασκόμαστε στο σχολείο είναι αυτό που είχαν τότε στο μυαλό τους; Αν φέρναμε στο τώρα ένα επαναστάτη του '21, θα εξακολουθούσε να θέλει την επανάσταση γνωρίζοντας το μετά; 

Η διάχυτη αμηχανία στο κοινό, παρά τις αλλεπάλληλες παραινέσεις για συμμετοχή από τους παρουσιαστές, φρονώ ότι είναι αποτέλεσμα των πληροφοριών και της βιωματικής εμπέδωσης του θέματος της παράστασης (μεγάλο μέρος του κοινού πιθανόν να ακούει για πρώτη φορά, ότι η φουστανέλα είναι μέρος της αρβανίτικης φορεσιάς) . Όσο αμήχανα ερμηνεύουν οι ηθοποιοί ζητήματα με τα οποία δεν έχουν διασύνδεση, επί παραδείγματι η αναφορά στην Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη ( η γνωστή ως Nelly's) και τις φωτογραφίες της με την Ντέμπορα Οντόγκ να είναι ερμηνευτικά άριστη αλλά απούσα – χωρίς ούτε ένα σημείο επαφής με το περικείμενο, αντίστοιχα αμήχανα αισθάνεται και το κοινό. Όταν ο Θέμης Θεοχάρογλου, ερμηνεύει με μια καμπαρέ διάθεση τους νεήλους των Αθηνών σε αντίστιξη με τον φουσταλενοφόρο Γιλμάζ Χουσμέν, υπάρχει μια δραματουργική διαύγεια, η οποία όμως είναι πρόσκαιρη.  Εάν το αιτούμενο ήταν η αμηχανία, τότε η δραματουργία έχει επιτύχει. Κι αν το “απολιτίκ” ήταν στο στόχαστρο τότε η σοβαρή διαφωνία των παρουσιαστών που δεν εξελίσσεται δραματικά πετυχαίνει τον στόχο της. Υπάρχει όμως ένα μεγάλο 'αν' σε αυτή την υπόθεση - κι όσο κι αν η δραματική αίσθηση επιβεβαιώνεται από την αμηχανία του κοινού, –  η υπόθεση αυτή δεν αποδεικνύεται δραματουργικά. Φυσικά το θέατρο δεν χρειάζεται απόδειξη, χρειάζεται ενσυναίσθηση, αλλά προσωπικά χρειάζομαι μια δραματουργική τεκμηρίωση. 

Η αφορμή, συλλογιστική και σύλληψη της παράστασης “Εθνικό Ντεφιλέ” είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και μπορεί να πυροδοτήσει πλήθος συζητήσεων και επερωτήσεων “με αφορμή την ένδυση ως ορισμό της έμφυλης ταυτότητας και πως επαναπροσδιορίζονται έννοιες όπως η ισότητα και η ελευθερία της έκφρασης  μέσα από το ένδυμα”*. Η παράσταση του Παντελή Φλατσούση με έβαλε σε σκέψεις, κι αυτό είναι η ουσία του θεάτρου, να σε ξυπνά από τον λήθαργο της ρουτίνας και να επικαιροποιεί τα συμφραζόμενα δίνοντας τους χώρο, τόπο και χρόνο.

Στοιχεία Παράστασης

Σκηνοθεσία – Κείμενο: Παντελής Φλατσούσης, Δραματουργία: Παναγιώτα Κωνσταντινάκου, Σκηνικά – Κοστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης, Πρωτότυπη μουσική σύνθεση - Ζωντανή εκτέλεση: Jan Van de Engel, 

Βίντεο editing: Μάριος Γαμπιεράκης - Χρυσούλα Κοροβέση, Σχεδιασμός φωτισμών: Ελίζα Αλεξανδροπούλου, Συνεργασία στη δραματουργία: Κατερίνα Κωνσταντινάκου, Βοηθός σκηνοθέτη: Παναγιώτα Παπαδημητρίου, Βοηθός ενδυματολόγου: Έλλη Αποστολάκη, Βοηθός φωτισμών: Τζάνος Μάζης

Παίζουν:Θέμης Θεοχάρογλου, Γιώργος Κριθάρας, Ντέμπορα Οντόγκ, Φωτεινή Παπαχριστοπούλου, Αινείας Τσαμάτης, Γιλμάζ Χουσμέν, Hossain Amiri

Εμφανίζονται σε βίντεο: Gary Salomon, Adrian Frieling, Arlyn del Carmen Gonzales

Φιλική συμμετοχή: Νικόλαος Πλακίδας,Ηλία Φραγκούλης

Μουσικοί: Βαγγέλης Στεφανόπουλος (πλήκτρα), Γιώργος Δούσος (φλάουτο, κλαρίνο)

Οργάνωση παραγωγής: Κωστής Παναγιωτόπουλος

Εκτέλεση παραγωγής: SPECTRUM AMKE

Βοηθός εκτέλεσης παραγωγής: Ολίβια Κότσιφα

Ευχαριστίες στους: Βασίλη Κουκαλάνι, Τηλέμαχο Κώτσια, Γιώργο Σύρμα, Έλενα Τριανταφυλλοπούλου και το "εργαστήρι Λαϊκών φορεσιών και κοσμημάτων" του Νικόλαου Πλακίδα.

Για την άδεια χρήσης αποσπασμάτων στην κειμενική σύνθεση της παράστασης, θερμές ευχαριστίες στο Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ, τις Εκδόσεις Ερμής, τις εκδόσεις Ίρις, τις Εκδόσεις Ύψιλον/βιβλία και την Ιουλίτα Ηλιοπούλου, την εφημερίδα Τα Νέα και την Έφη Φαλίδα, την εφημερίδα ΗΑυγή και τη Μαρία Ρεπούση, τον Χρίστο Παπαδάκη και τη Μαρίνα Βρέλλη-Ζάχου.