Βάτραχοι – Κριτική

Οι “Βάτραχοι” διδάχτηκαν και πήραν τα πρωτεία στα Λήναια το 405πΧ, στην εκπνοή του Πελοποννησιακού Πολέμου (431 π.Χ. - 404π.Χ) . Ο Αριστοφάνης (445π.Χ.  – 386 π.Χ), πρακτικά βιώνει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μέσα στα γεγονότα του πολέμου αυτού, και οι κωμωδίες του συχνά διαπραγματεύονται την παύση του (Ειρήνη, Λυσιστράτη κα). Η Αθήνα, μετά τον θάνατο του Περικλή, εν μέσω εκστρατειών και μαχών έχει χάσει την πρότερη αίγλη της: η δημαγωγία κι η διαφθορά λυμαίνονται τον πολιτικό βίο των Αθηναίων. Οι “Βάτραχοι” λοιπόν διαπραγματεύονται την σωτηρία της Αθήνας μέσω της ποίησης: ο Διόνυσος κάνει το ταξίδι στον Άδη μαζί με τον υπηρέτη του Ξανθία, προκειμένου να φέρει πίσω τον ποιητή εκείνον που θα επαναφέρει την πόλη στο πρότερο έθος. Στον Άδη θα λάβει χώρα ο Αγώνας Ευριπίδη και Αισχύλου, με τον τελευταίο να ανεβαίνει στον πάνω κόσμο Νικητής στο πλευρό του Διονύσου. 

Η Αργυρώ Χιώτη σκηνοθετεί τους “Βατράχους” σε μετάφραση του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου, με διάθεση ανανεωτική, επικεντρώνοντας την προσοχή στο τρίπτυχο σώμα – ρυθμός – φωνή. Η εξαιρετική μουσική του Jan Van Angelopoulos που ερμηνεύεται ζωντανά στην διάρκεια της παράστασης τονίζει έξοχα το κείμενο και την λυρικότητα των στίχων. Οι φωτισμοί του Τάσου Παλαιορούτα αναδεικνύουν τόσο το σκηνικό της Εύα Μανιδάκη όσο και τα εκλεπτυσμένα και θεατρικότατα κοστούμια του Άγγελου Μέντη. Ο Αριστοφάνης διατείνεται ότι η ποίηση θα σώσει τον κόσμο, κι η Αργυρώ Χιώτη σκηνοθετεί τους “Βατράχους” του, με απόλυτη συνέπεια σ' αυτήν την πρόθεση του ποιητή, αφήνοντας το κείμενο χωρίς σύγχρονες παρεμβάσεις να μιλήσει απρόσκοπτα στον θεατή. 

Ο Δίονυσος (Μαρία Κεχαγιόγλου) και ο Ξανθίας (Εύη Σαουλίδου) μπαίνουν στην ορχήστρα στην έναρξη της παράστασης ως άλλος Δον Κιχώτης με τον υπηρέτη του πάνω σε γάιδαρο στο ξεκίνημα αυτού του πιθανά αίολου ταξιδιού στον κάτω κόσμο. Μετά την σκηνή με τον Ηρακλή, που παίρνει πολύ μικρή δραματουργική έκταση, έρχεται η πάροδος με την είσοδο του Χορού των Μυστών που υμνούν τον Ίακχο, με έναν πολύ καλό Αντώνη Μυριαγκό στον ρόλο του Κορυφαίου αλλά και το σύνολο του Χορού να φαίνεται σε πλήρη σκηνική και δραματική συνοχή με εξαιρετικά υψηλό τεχνικό πήχη, καθώς ερμηνεύουν παίζοντας μουσικά όργανα, τραγουδώντας και κάνοντας ακροβατικά.  Επιτρέποντας στο κείμενο του Αριστοφάνη να αναπνεύσει ακέραιο, αρθρώνεται ο λόγος του καίριος και πολιτικός σαν να γράφτηκε τώρα, καθώς ο Κορυφαίος απαιτεί τον σεβασμό του Διονύσου και των ποιητών και στρέφεται ενάντια στην λογοκρισία της τέχνης τους: “ ἢ κατατιλᾷ τῶν Ἑκατείων κυκλίοισι χοροῖσιν ὑπᾴδων, ἢ τοὺς μισθοὺς τῶν ποιητῶν ῥήτωρ ὢν εἶτ᾽ ἀποτρώγει, ..”.*

Ο Νίκος Χατζόπουλος ερμηνεύει με διαύγεια και σίγουρη άρθρωση τον Αισχύλο, απέναντι στον Ευριπίδη του Ακύλα Καραζήση, που για λόγους που δεν βρίσκω το έρεισμα, παριστά έναν Ευριπίδη αρκετά γελοίο. Όσο ο αγώνας των ποιητών διαρκεί, η Μαρία Κεχαγιόγλου κινείται μέσα στον χώρο των κερκίδων ανάμεσα στους θεατές, δεν είμαι σίγουρη πόσο αποτελεσματικό είναι αυτό και τι ήθελε να συμβεί αλλά σίγουρα δεν ενοχλεί. Πάντως ο μεγάλος πρωταγωνιστής της παράστασης είναι ο Χορός: οι υπέροχες φωνές, η ξεχωριστή μουσική και η αισθητική αυτής της παράστασης που φέρνει στην επιφάνεια την πρόθεση του ποιητή, χωρίς να προδίδει την σκηνική αναπαράσταση των έργων του με σαφείς αναφορές στην γενετήσια λειτουργία, διατηρώντας τις όμως σε πιο χαμηλή ένταση.

Κοιτάζοντας την παράσταση εκ μακρόθεν βλέπω μια άρτια κριτική και αισθητική ματιά, μια προσεκτική μελέτη του έργου, μια στιβαρή και ολοκληρωμένη πρόταση για τους “Βατράχους” του Αριστοφάνη, που φέρεται τρομακτικά επίκαιρος, καυστικός και στην σύγχρονη εποχή μας.

*“..όποιος, παίρνοντας μέρος σε κύκλιους χορούς, τα ιερά της Εκάτης βρομίζει, όποιος ρήτορας λέει να κοπεί η αμοιβή των ποιητών,..” Μτφρ. Θρασύβουλος Σταύρου 

Στοιχεία Παράστασης

Mετάφραση: Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος, Σκηνοθεσία: Αργυρώ Χιώτη, Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη, 

Μουσική: Jan Van Angelopoulos, Κοστούμια: Άγγελος Μέντης, Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας, 

Προπόνηση – Ακροβατικά: Μανούκ Καρυωτάκης, Βοηθός σκηνοθέτιδας: Κατερίνα Κώτσου, Βοηθός σκηνογράφου: Άννα Ζούλια, Βοηθός ενδυματολόγου - Ειδικές κατασκευές: Άελλα Τσιλικοπούλου, 

Βοηθός στη δραματουργία: Elyssa Brunel Leydet, Τεχνικός σύμβουλος ήχου: Brian Coon, Κατασκευή σκηνικού: Lazaridis Scenic Studio, Ζωγραφική σκηνικού: Φρέντυ Γκίζας, Κατασκευή κοστουμιών: Λίτσα Μουμούρη, Έφη Καραντάσιου, Κατασκευή μουσικού κουτιού: Λευτέρης Χαβουτσάς, Ειδικές δερμάτινες κατασκευές: Κώστας Βλαχόπουλος, Φωτογράφος παράστασης: Γκέλυ Καλαμπάκα, Εκτέλεση παραγωγής: Μαρία Δούρου / VASISTAS

Παίζουν (με σειρά εμφάνισης): Εύη Σαουλίδου (Ξανθίας), Μαρία Κεχαγιόγλου (Διόνυσος), Μιχάλης Βαλάσογλου (Ηρακλής), Μανούκ Καρυωτάκης (Νεκρός), Ευθύμης Θέου (Χάρος, Αιακός, Πλούτων), Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη (Θεράπαινα, Ξενοδόχα Α’), Χαρά Κότσαλη (Ξενοδόχα Β’), Δήμητρα Βλαγκοπούλου (Υπηρέτης), Ακύλλας Καραζήσης (Ευριπίδης), Νίκος Χατζόπουλος (Αισχύλος), Αντώνης Μυριαγκός (Κορυφαίος)

Χορός βατράχων και μυστών: Μιχάλης Βαλάσογλου, Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Ευθύμης Θέου, Μανούκ Καρυωτάκης, Χαρά Κότσαλη, Σπύρος Μάστορας, Αντώνης Μυριαγκός, Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη