Αριστερόχειρες - Κριτική

Η Νεφέλη Μαϊστράλη γράφει το έργο “Αριστερόχειρες”, μια σειρά από αυτόνομες σκηνές σε ένα σπονδυλωτό έργο, που διατρέχει πέντε δεκαετίες, από την απελευθέρωση της Αθήνας τον Οκτώβριο του 1944, έως το “βρώμικο” ‘89, με εντοπισμό της κυρίας δράσης στα χρόνια του Εμφυλίου 1947-1949, και τις περίφημες “Παιδουπόλεις” όπου υπολογίζεται ότι διέμειναν συνολικά 25.000 παιδιά,  για "να σώσουμε τα παιδιά μας των βορείων επαρχιών από την απαγωγή πέρα από τα σύνορα και τη διαπαιδαγώγησή τους σε εχθρούς της πατρίδας" όπως είχε δηλώσει η Φρειδερίκη. 

Σημαντικό μέρος της παράστασης καταλαμβάνει το χρονικό της Νιάλας, το Πάσχα του 1947, όπου για ένα μόνο βράδυ, το εμφυλιακό μένος κατεστάλη από την οργή της φύσης και στρατιώτες του Εθνικού αλλά και Δημοκρατικού στρατού, κατέβασαν τα όπλα και δήλωσαν “αδέλφια”. 

Η παράσταση σκηνοθετείται από τον Θανάση Ζερίτη, μέσα στο λιτό και αποφασιστικό για την ταυτότητα του έργου σκηνικό της Γεωργία Μπούρδα: βράχοι από εφημερίδες κιτρινισμένες από τον χρόνο, ψεύτικες πέτρες και μια κούνια. Οι ηθοποιοί δηλώνουν την ταυτότητα τους κάθε φορά που μια σκηνή ξεκινά, καθώς έκαστος ερμηνεύει περισσότερους από ένα ρόλο, αν και ενδυματολογικά είναι εμφανές όπως και υποκριτικά.  Διακρίνουμε τα γεγονότα, μέσα από τον τρόπο που τα βιώνουν οι χαρακτήρες αυτοί, μέσα από την δική τους οπτική, μια οπτική που δεν είναι άσπρο - μαύρο, ο Κολτές είχε δηλώσει άλλωστε: “[…]Η Ιστορία είναι πιθανώς μανιχαϊστική. Οι ιστορίες δεν είναι ποτέ.”¹ Οι ηθοποιοί αναλαμβάνοντας να υποδυθούν τους διαφορετικούς ρόλους αναδεικνύουν πιθανώς την αντίστιξη που υπογραμμίζει το ίδιο το κείμενο της παράστασης μέσα από την δραματική αναπαράσταση του χρονικού της Νιάλας, όταν η φύση επιβάλλεται στον άνθρωπο με την δριμύτητα και την βιαιότητα που μόνο εκείνη έχει την δύναμη να επιδείξει, “τότε οι άνθρωποι, ανακαλύπτουν τον εαυτό τους, όταν η φύση τους αντιστέκεται και τότε όλοι οι άνθρωποι μπορούν να δουν ότι η αλήθεια δεν είναι εκείνο που αποδεικνύεται, μα εκείνο που απλουστεύει”.²

Προσωπικά διακρίνω μια παραδοξότητα, δηλαδή, αν το έργο συνδιαλέγεται με το θέατρο ντοκουμέντο, όπου η σκηνή - αναπαράσταση της Νιάλα είναι απολύτως συμβατή, ή με ένα είδος επιθεωρησιακού έργου. Σάτιρα, αναχρονισμός, κριτική, χορός, τραγούδι: οι σκηνές με την Φρειδερίκη πληρούν όλες τις προδιαγραφές για ένα επιθεωρησιακό νούμερο. Όμως ως αντάρτισσα μάνα που αναζητά το παιδί της ερμηνεύει μια τραγική φιγούρα. Αντίστοιχα, η Ελένη Βλάχου αφενός ως Ομαδάρχισσα φέρει εις πέρας ένα ρόλο στα πρότυπα του τσεχοφικού θεάτρου, αφετέρου ως Αμερικανίδα που αναζητά τις ρίζες της στην Ελλάδα, ή μπαλαρίνα των Μπολσόι ακολουθεί μια άλλη εντελώς προσέγγιση. Παρακολουθούμε το ίδιο και στον ρόλο του παιδιού που δε λέει το ‘ρ’ και τον ενήλικα που κόπηκε γιατί είναι “αριστερόχειρας”, αλλά και τον ρεπόρτερ όπως τους ερμηνεύει ο Χάρης Κρεμμύδας, διαπλέκοντας το κωμικό και τραγικό στο ίδιο πρόσωπο και αναδεικνύοντας τα άκρα που συναντώνται στον κύκλο της βίας, την απελπισία και την απόρριψη. Ο Τάσος Δημητρόπουλος είναι ένας ξεκαρδιστικός κοινοτάρχης, στο ντουέτο δε με την Φρειδερίκη σπαρταράς από το γέλιο, ενώ στην ίδια προσέγγιση με την Αντάρτισσα τον παρακολουθούμε να υποδύεται έναν λογικό καθηγητή - πολιτικό πρόσφυγα, και ενδιαμέσως έναν ενθουσιώδες και αφοσιωμένο μέλος του Δημοκρατικού Στρατού. Ο Πάνος Τοψίδης είναι κωμικός στο ρόλο του  χωροφύλακα ενισχύοντας την γκροτέσκο φιγούρα, αλλά εντελώς σοβαρός ως  στρατιώτης του Εθνικού Στρατού στην σκηνή της Νιάλα και ως “γιάπης” στα τέλη της δεκαετίας του ‘80 μεταχειρίζεται τα θεατρικά αντικείμενα που παραπέμπουν στην φιγούρα. 

Ο προβληματισμός μου έγκειται στο ότι η Νεφέλη Μαϊστράλη, ο Θανάσης Ζερίτης, ο Χάρης Κρεμμύδας, βασικά όλη η ομάδα 4Frontal, και οι συντελεστές της παράστασης είναι εξαιρετικοί καλλιτέχνες και τεχνίτες του θεάτρου, και επιλέγοντας να ξεκινήσουν αυτή την διελκυστίνδα μεταξύ ντοκουμέντου και δράματος, θα μπορούσαν να προάγουν μια πρωτοποριακή φόρμα, μια σύγχρονη επιθεώρηση, χωρίς να εκπέσει ούτε η σοβαρότητα, ούτε η σημασία των γεγονότων.  Όμως κι αν ακόμα τον κάθε ρόλο τον υποδυόταν ένας ξεχωριστός ηθοποιός, ακόμα και τότε η παραδοξότητα του κειμένου θα φαινόταν, καθώς η μυθιστορία διαδέχεται ντοκουμέντα, και τα γεγονότα είναι σαν τραύματα, “αυτός που τα φέρει δεν τα νοιώθει όπως αυτός που τα βλέπει.² Σε κάθε περίπτωση είναι μια εξαιρετικά ιδιαίτερη και δουλεμένη παράσταση, με ξεχωριστές στιγμές, τίμια και έντιμη που αξίζει να δούμε. 

¹“[…]L’Histoire est probablement manichéiste. Les histoires ne le sont jamais.”¹ B. M. Koltès, Une part de ma Vie, Entretiens (1983-1989) Editions de Minuit

² παραφράσεις από βιβλίο του Αντ. Ντε Σαιντ Εξυπερύ “Η Γη των Ανθρώπων”)

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Θανάσης Ζερίτης, Σκηνικά-Κοστούμια: Γεωργία Μπούρδα, Επιμέλεια κίνησης: Κατερίνα Φώτη, Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης, Βοηθός σκηνοθέτη: Ελένη Τσιμπρικίδου, Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή, Trailer: Αποστόλης Κουτσιανικούλης blaec cinematography, Επικοινωνία: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου | Art Ensemble

Παίζουν: Ελένη Βλάχου, Τάσος Δημητρόπουλος, Χάρης Κρεμμύδας, Νεφέλη Μαϊστράλη, Πάνος Τοψίδης

Ακούγεται ο Σταύρος Γιαννουλάδης και η Ευαγγελία Καρακατσάνη.

Η παράσταση επιχορηγήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και παρουσιάστηκε την προηγούμενη σεζόν στη σκηνή Ωμέγα του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. 

ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Οι Αριστερόχειρες  είναι ένα έργο ανθρωποκεντρικό και βαθιά αλληγορικό. Βασισμένο σε αληθινά ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα την περίοδο του Ελληνικού Εμφυλίου, διαπραγματεύεται την έννοια της συλλογικής μνήμης ενός λαού που αρνείται να κοιτάξει κατάματα το παρελθόν του και επιμένει να επαναλαμβάνει τα λάθη του. Με αφορμή τα Ιδρύματα που ίδρυσε η Βασίλισσα Φρειδερίκη προκειμένου να κερδίσει έδαφος έναντι των αντιπάλων της και να ενισχύσει την επιρροή της στην διακυβέρνηση της χώρας, έρχονται στο φως  ιστορίες παιδιών που γεννήθηκαν μέσα στην αιματηρή εμφυλιακή σύρραξη και εργαλειοποιήθηκαν στα χέρια της επικρατούσας εξουσίας. 

Οι Αριστερόχειρες είναι ένα έργο χαρακτήρων. Οι χαρακτήρες είναι αυτοί που άλλοτε ως θύτες και άλλοτε ως θύματα συνθέτουν μπροστά στα μάτια μας το θολό παρελθόν που διαμόρφωσε την μεταπολεμική ελληνική ιστορία συλλήβδην κι ωστόσο, απουσιάζει από τα σχολικά βιβλία ακόμη και σήμερα. Η ιδέα της «Εθνικής Συμφιλίωσης», όπως την ευαγγελίστηκαν οι κυβερνήσεις του ’80 χτίστηκε πάνω σε εκατομμύρια καμένα αρχεία και την επιταγή μιας επίπλαστης ομόνοιας, χωρίς ιδεολογικά πρόσημα. Όμως, οι σκελετοί στη ντουλάπα της Ελληνικής ιστορίας και οι ανεπούλωτες πληγές του Εμφυλίου εμφανίζονται με κάθε ευκαιρία και μας υπενθυμίζουν την απουσία οποιασδήποτε ουσιαστικής διαπραγμάτευσης των πεπραγμένων. 

Πληροφορίες

Θέατρο Μπέλλος: Κέκροπος 1, Πλάκα – Ακρόπολη, τηλ: 6948230899

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: 

Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00, έως 31 Ιανουαρίου 2023

Διάρκεια παράστασης 100'

Τιμές εισιτηρίων: 14€ (γενική είσοδος), 10€ (φοιτητικό/ανέργων/άνω των 65)

Προπώληση εισιτηρίων: viva.gr 

Trailer